گروه صنعت و معدن| الهام آبایی|
با بهثمر رسیدن مذاکرات هستهیی و اعلام توافق نهایی، ایمیدرو بههمراه ۴شرکت زیرمجموعه و ۱۰شرکت از بخش معدنی و صنایع معدنی ایران براساس «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) آماده خروج از تحریم هستند. تحریمهای بینالمللی علیه کشورمان که طی سالهای اخیر بخشهای مختلف اقتصادی را نیز تحتتاثیر قرار داده بود، روی فعالیتهای ایمیدرو بهعنوان تنها سازمان توسعهیی بخش معدن و صنایع معدنی کشور بیتاثیر نبود. از این رو با انجام توافق هستهیی و لغو تحریمهای بینالمللی، فضا برای گسترش فعالیتهای ایمیدرو نیز بازتر خواهد شد.
براساس اعلام ایمیدرو، باتوجه به برنامه جامع مشترک بین ایران و گروه موسوم به 1+5 که هفته گذشته در وین -مقرر اروپایی سازمان ملل- به امضا رسید بین شرکتهایی که در لیست خروج از تحریم هستند ایمیدرو و شرکتهای تابعه شامل ایرالکو، هلدینگ آسکوتک و ۴شرکت زیرمجموعه همچنین ایراسکو حضور دارند. علاوه بر این بانک صنعت و معدن و شرکتهای خصوصی سرمایهگذاری و توسعه سیمان (سیدکو)، شرکت سیمان مازندران، شرکت سیمان شمال، صنایع متالورژی خراسان، سیمان زرین رفسنجان و مهندسی معادن و فلزات (MME) نیز در این لیست قرار دارند. ایمیدرو همچنین اعلام کرده است یکی از نکات برنامه جامع اقدام مشترک حضور ایمیدرو بهعنوان بزرگترین هلدینگ بخش معدن و صنایع معدنی است که در بسیاری از طرحهای این حوزه حضور مستقیم یا مشارکت در سرمایهگذاری آنها دارد که این امر به مفهوم فعال شدن دوچندان پروژههای بخش معدن و صنایع معدنی در ایران است. سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران همچنین با دریافت اعتبار و تسهیلات ارزی از منابع بینالمللی، جریان جدیدی از نقدینگی را در طرحها تزریق میکند که گام بزرگی در جهت تسریع در راهاندازی پروژههای این بخش
بهشمار میآید.
بهکارگیری رویکرد هوشمندانه
در همین رابطه محمدحسین بصیری عضو کارگروه عالی مدیریت دانش ایمیدرو معتقد است لغو تحریمها میتواند با برخورد هوشمندانه ایمیدرو، این سازمان را به پایگاهی قدرتمند برای جذب سرمایهگذاری خارجی تبدیل کند.
بصیری در گفتوگو با «تعادل» با بیان اینکه ایمیدرو باید برای استفاده از موقعیتها پس از لغو تحریم رویکرد هوشمندانهیی در پیش بگیرد، تصریح کرد: «در این موقعیت ایمیدرو نقش نهاد متفکری را دارد که باید بداند کدام بخشها را با استفاده از سیاست خودکفایی و استفاده از دانش داخلی مدیریت کند و در چه بخشهایی از واردات کمک بگیرد.» عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس خاطرنشان کرد: «در برخی حوزهها تکنولوژی موردنیاز را در داخل کشور نداریم و ناچار به انتقال دانش فنی هستیم، از این رو ایمیدرو باید رویکرد هوشمندانهیی در پیش بگیرد تا از فرصت ایجاد شده بهترین استفاده را ببریم.»
وی لغو تحریمها را فرصت منحصر به فردی برای جذب سرمایهگذاری خارجی خواند و افزود: «باید شرایط را بهگونهیی مهیا کنیم که سرمایهگذار خارجی وارد کشورمان شده و سرمایه و دانش فنی را با خود به بخش معدن و صنایع معدنی کشور منتقل کند.» بصیری بااشاره به ضعفهای موجود از نظر دانش فنی و تکنولوژی در حوزه معدن، تصریح کرد: «بخش معدن حتی پیش از تحریمها نیز از نظر تکنولوژیکی ضعیف بود. بهعنوان نمونه فناوری تولید زغالسنگ در ایران مربوط به 5سال پیش است و هیچگونه
بهروزرسانی در حوزه فناوری و استفاده از تکنولوژیهای جدیدتر صورت نگرفته است.» وی افزود: «در برخی حوزهها نظیر استحصال فلزات گرانبها و عناصر کمیاب دانش فنی مورد نیاز را دراختیار نداریم از این رو باید سرمایهگذار خارجی را تشویق کنیم که به این حوزهها وارد شده و کارخانههای جدید فرآوری در کشور احداث شود.»
فرصتی برای انتقال دانش فنی
عضو کارگروه عالی مدیریت دانش ایمیدرو به دو شرکت ایراسکو و آسکوتک اشاره و اظهار کرد: «این دو شرکت به ترتیب در آلمان و ایتالیا فعال و جزو شرکتهای تابعه ایمیدرو هستند که مشمول تحریمهای بینالمللی شدند. فعالیت مجدد چنین شرکتهایی میتواند کمک بزرگی به ایمیدرو در جهت انتقال دانش فنی کند.» بصیری افزود: «با لغو تحریمها ایمیدرو فرصت خوبی برای انتقال تکنولوژی به دست خواهد آورد. بهعنوان نمونه شرکت آسکوتک توانسته بود تکنولوژی تولید فولاد احیای مستقیم را با استفاده از کارشناسان آلمانی کسب کند و پس از بومیسازی آن با شرایط کشورمان و ثبت اختراع، این دانش را به ایران وارد کند.»
هر چند لغو تحریمها فرصت خوبی در جهت انتقال دانش فنی، تکنولوژی روز دنیا همچنین سرمایههای خارجی دراختیار ایمیدرو قرار خواهد داد اما درصورتی که رویکرد مدبرانهیی در این خصوص اعمال نشود، لغو تحریمها عارضههایی را نیز برای این سازمان توسعهیی در پی خواهد داشت. گسترش واردات و بیتوجهی به تولیدکننده داخلی، میتواند روزبهروز زمینه تضعیف تولید داخل و گشایش درهای کشور به روی سیل عظیم واردات را فراهم کند. از این رو باید اولویتهای دولت در تقویت تولید داخل و خوداتکایی و در عین حال تامین نیاز داخل مشخص و بر این اساس توازنی میان تولید داخل و واردات برقرار شود.
حواسمان به واردات باشد!
در همین رابطه، سیدرضا شهرستانی عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد با بیان اینکه رفع تحریمها حضور رقبای خارجی را پررنگتر میکند، تصریح کرد: «در چنین شرایطی قیمتها رقابتیتر میشوند و فضای منحصر به فردی برای رقابت تولیدکنندگان ایجاد میشود اما باید مراقب بود که رفع تحریمها موجب افزایش بیرویه واردات و ضربه به تولید داخل نشود.»شهرستانی در گفتوگو با «تعادل»، بااشاره به محدودیت فعالیت در دوران تحریم اظهار کرد: «شرکتهای تولیدکننده فولاد آلیاژی بهدلیل کاربردهای نظامی این کالا مشمول تحریمها شدند از این رو با لغو تحریمها شرایط برای تولیدکنندگان فولاد آلیاژی سختتر خواهد شد.» وی با بیان اینکه در حوزه تکنولوژی تولید فولاد آلیاژی چندان عقب نیستیم، افزود: «رفع تحریمها از منظر انتقال دانش فنی در حوزه تولید فولادهای آلیاژی چندان اثرگذار نخواهد بود و روی هم رفته میتواند گفت شرایط فعالیت این شرکتها در دوران تحریم بهدلیل عدم وجود رقبا مساعدتر بوده است.» عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران ورود سرمایهگذاران خارجی را نقطه مثبت رفع تحریمها خواند و تصریح کرد: «اگر سیاست دولت در جهتی باشد که سرمایهگذار خارجی با اطمینان وارد کشور شود و بتواند آزادانه فعالیت کند، رفع تحریمها امتیاز مثبتی برای تمام حوزهها از منظر جذب سرمایههای خارجی است.» شهرستانی افزود: «دولت باید این اطمینان را در سرمایهگذار خارجی ایجاد کند که میتواند بهراحتی فعالیت کند، با سهولت دانش فنی خود را وارد کند و بدون دغدغه وجوه خود را میان دو کشور مبدا و مقصد انتقال دهد. در این صورت رفع تحریمها فرصت منحصر به فردی را برای توسعه سرمایهگذاریهای خارجی فراهم خواهد کرد.» مجموع شرایط حاکی از بهبود شرایط بخش معدن از نظر انتقال دانش فنی، تکنولوژی و فناوریهای روز دنیا پس از لغو تحریمهاست. با این حال چگونگی بهرهبرداری از این فرصت ویژه بستگی به سیاست و رویکرد دولت دارد. رویکردی که هم تقویت تولید داخل و خودکفایی را مدنظر قرار دهد و هم با اعمال رویهیی منطقی در قبال واردات، جلوی آسیب دیدن تولید داخل را بگیرد.