رییس موسسه پژوهش‌های بازرگانی: از سال ۸۷ سقوط آزاد در سرمایه‌گذاری صنعتی داشتیم
گروه صنعت سمانه عابدی
در دهه‌های اخیر سرمایه‌گذاری صنعتی کاهش یافته الگوی کسب و کار دنیا در حال تغییر است. بر همین اساس بسیاری بر این باورند که جهان در آستانه تحولات عظیم فناوری قرار دارد و این علائم، نشان‌دهنده انقلاب صنعتی چهارم است. هرچند بسیاری بر این باورند که تحولات جدید جهان در مسیر انقلاب سوم صنعتی یعنی (دیجیتال‌سازی ساده) است اما با این حال تحولی جدید در حال رخ دادن است، کشورهای دنیا می‌توانند در این تحول سهم داشته باشند و در قالب این انقلاب قرار گیرند. گرچه در این تغییر و تحولات باید از تاریخ درس گرفت؛ چراکه تطبیق‌پذیری کشورها با تحولات دنیا باید سریع‌تر انجام شود. البته این موضوع ممکن است، با چالش‌هایی نیز روبه‌رو باشد که در این زمینه، پیش از قرار گرفتن در بستر تحولات عظیم فناوری باید بسترهای لازم برای آن ایجاد شود. باتوجه به اینکه الگوهای تولیدی گذشته دیگر پاسخگوی نیاز‌های جدید نیستند، در این راستا دنیا به الگوی جدید صنعتی نیاز دارد که باید آموزش‌‌های لازم و زیرساخت‌های مناسب آن فراهم شود؛ چراکه انقلاب چهارم صنعتی مانند گذشته توان افزایش سطح درآمد و بهبود کیفیت زندگی مردم را دارد و تاکنون کشورهایی که توانستند به
دنیای دیجیتال دسترسی پیدا کنند، بیشترین بهره را از آن برده‌اند. چنانچه امروزه شاهد هستیم، بخش خدمات مانند درخواست تاکسی، جایابی پرواز، خریدها، پرداخت‌ها و... از طریق فناوری‌های نوین انجام می‌شود. درحالی‌که همانطور که شاهد هستیم، مساله‌یی مانند درخواست تاکسی به صورت اینترنتی و از طریق نرم‌افزار در کشور دچار چالش‌هایی شده و انتقاداتی به آن وارد می‌شود. این درحالی است که شرکت‌های ارائه خدمات تاکسی اینترنتی توانسته‌اند اشتغالزایی و درآمدزایی داشته باشند. با اینکه این شرکت‌ها با اقبال زیادی از سوی مردم مواجه شدند اما چون زمینه آن میان ارائه‌دهندگان خدمات ایجاد نشده بود باعث ایجاد مخالفت شده است. البته اقتصاددانان در این زمینه معتقدند این انقلاب چهارم صنعتی، شاید به نابرابری منجر شود چراکه توانایی آشفته کردن بازار نیروی کار را دارد، اما زمانی که دستگاه‌های خودکار جایگزین نیروی انسانی می‌شود، ممکن است شکاف میان بازده سرمایه و بازده نیروی کار افزایش بیشتری داشته باشد، درحالی‌که شاید جایگزینی کارگران با فناوری‌های نوین به افزایش کارهای پربازده‌تر و امن‌تر بینجامد. پس در هر دو صورت، جهان با چالش جدیدی روبه‌رو خواهد
بود که باید خود را آماده کند؛ زیرا ممکن است با افزایش آگاهی‌های عمومی از طریق فناوری‌های دیجیتالی و رسانه‌های اجتماعی نارضایتی‌های عمومی افزایش یابد. بنابراین جهان ناگزیر از تحولات جدید فناوری‌هاست و ممکن است در این مسیر حتی رفتار و شکل زندگی‌ها نیز تغییر کند؛ زیرا در بستر این تحولات برداشت‌ها از حریم‌های خصوصی، دارایی‌ها، الگوهای مصرف و حتی تفریحات متفاوت است.
هرچه جهان به سوی فناوری‌های جدید پیش می‌رود سطح دغدغه‌ها نیز تغییر می‌کند که همین امر ممکن است دگرگونی را در بخش تقاضا به وجود آورد. در این راستا بنگاه‌های اقتصادی باید در بخش برنامه‌ریزی‌ها، بازاریابی‌ها و حتی فروش کالا و خدمات از روش‌های جدید استفاده کنند که با بازار همراه باشند. بر همین اساس، با تحولات جدید می‌توان شاهد افزایش خواسته‌های خریداران، افزایش توان تولید و نوآوری‌های جدید و ساختارهای متفاوت سازمانی بود که همه این آثار به بهبود خدمات‌رسانی کمک می‌کند.
تغییر الگوی سرمایه‌گذاری
در هر حال، الگوی انقلاب چهارم صنعتی برای ایران مانند همه کشورهای دیگر وجود دارد. ایران نیز باید در مسیر تحولات دنیا، خود را بازیابد. برای تحقق این امر، نیاز به الگوی جدیدی در فضای کسب و کار است تا در افقی خارج از بازار ایران و در فضای رقابتی دنیا فعالیت کند. پس در این راستا باید فناوری‌های جدید را جذب کرد و الگوهای سرمایه‌گذاری را متناسب با آن ایجاد کرد که سرمایه‌گذاری‌ها برای صنایع و خدمات خوش آتیه صورت پذیرد. این مساله در شرایطی است که به عقیده رییس مرکز پژوهش‌های بازرگانی هنوز اثر و نشانی از آنچه در انقلاب صنعتی سوم رخ داده است مانند فرآیند دیجیتالی شدن و نفوذ فناوری‌های اطلاعات، در کسب و کارهای ما مشاهده نمی‌شود. محمدرضا رضوی بر این باور است که برای بازارهای دنیا و نفوذ پایدار در این بازارها، فعالیت نکرده‌ایم. پس برای اینکه بتوانیم با انقلاب صنعتی چهارم همراه باشیم باید برنامه‌ریزی کرده و زیرساخت‌ها را فراهم کنیم. رضوی در ادامه این موضوع توضیح داد که در اقتصاد مقاومتی و انقلاب صنعتی چهارم، ارتباطگیری بین‌المللی و ارزش افزوده کالاهای صادراتی مهم است. امروزه محصولات پتروشیمی ما به کشورهای آسیای شرقی
صادر می‌شود و همان‌ها تبدیل به کالاهای مختلف شده و دوباره وارد کشور می‌شوند.
یک چراغ راهنما
رضوی درخصوص واژه انقلاب صنعتی چهارم گفت: دلایل مختلفی وجود دارد که نشان‌دهنده انقلاب جدید است. الگوی ما بعد از جنگ، تولید برای نیاز داخل بود که دیگر مردم در صف‌های طویل برای تامین مایحتاج اولیه خود معطل نشوند. اما امروز دیگر این راهکار جواب نمی‌دهد. رییس مرکز پژوهش‌های بازرگانی با بیان اینکه ما از سال ۸۷ یک سقوط آزاد در سرمایه‌گذاری صنعتی داشتیم، گفت: در حال حاضر فعالیت‌های تولیدی، جاذبه‌های لازم را برای سرمایه‌گذاری ندارند و الگوهای قبلی تولید هم دیگر فایده‌یی برای ما ندارند. رییس موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی با اعلام اینکه بسیاری از واحدهای تولیدی به سرعت در حال ورشکسته شدن هستند، گفت: ما نیاز به الگوی جدید داریم تا بازارهای خارج از بازار داخلی را ببینیم و محصولات ما توان رقابت در بازارهای جهانی داشته باشد. وی با تاکید بر سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها گفت: باید جاده‌های روستایی، خطوط ریلی، لجستیک یکپارچه و ادغام یافته و مرتبط کردن همه اجزا در کشور اتفاق بیفتد. رضوی با تاکید بر تربیت نیروی انسانی و توسعه دانشگاه‌ها گفت: مدرن‌سازی ساختارهای سازمانی و تشکیلات در شرکت‌ها و کسب و کارهای ما و مدرن‌سازی
مدیریت‌ها از دیگر اقداماتی است که باید انجام گیرد. وی انقلاب چهارم صنعتی را یک چراغ راهنما دانست و افزود: در سال‌های آینده باید تولیدات و ساختارهای کسب و کار اقتصادی، ما را به شرایط رقابتی در بازارهای جهانی نزدیک کند.
نمی‌توان جلوی فناوری را گرفت
رضوی درخصوص کسب و کارهای اینترنتی و برخوردهایی که امروز با تاکسی‌های اسنپ و تپ‌سی صورت می‌گیرد، گفت: در دهه 60 چنین برخوردی را با دستگاه فکس داشتیم. به‌طوری‌که اگر من به عنوان رییس یک مرکز دولتی می‌خواستم چنین دستگاهی داشته باشم، باید از لحاظ امنیتی مجوز می‌گرفتم و فقط آن را در دفتر خودم قرار می‌دادم. این مساله این‌بار نیز درخصوص اینترنت و ماهواره نیز رخ داد، اما نتوانستیم جلوی آن را بگیریم و امروز در جامعه همه‌گیر است. امروزه دیگر نمی‌توان جلوی فناوری‌ها را گرفت. رضوی تصریح کرد: ما در حوزه اقتصاد مباحثی داریم که نحوه برخورد با موج جدید این کسب و کارها را تبیین می‌کنند. ما وقتی می‌گوییم انقلاب صنعتی چهارم، منظورمان همین است که در اقتصاد و کسب و کار تغییرات اساسی به وجود آمده است. وی ادامه داد: سرعت و دامنه تحولات به حدی است که باید اسم آن را انقلاب گذاشت؛ این یعنی کسب و کارهایی از بین می‌رود و کسب و کارهای جدید به وجود می‌آید. اگر این شرکت‌های اینترنتی نبود، جوانانی که امروز در آنها استخدام شدند امکان نداشت در همان حوزه و در شرایط قبلی فعالیت کنند.
برگزاری کنفرانس انقلاب صنعتی چهارم
به گزارش «تعادل»، در سال جاری نخستین کنفرانس بین‌المللی انقلاب صنعتی چهارم از سوی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی برگزار شد. این کنفرانس به موضوعاتی چون پارادایم چهارمین انقلاب صنعتی و آشنا شدن با کارخانجات آینده پرداخت و حالا دومین کنفرانس بین‌المللی انقلاب صنعتی چهارم به «معرفی ایده‌های برتر در انقلاب چهارم صنعتی، انقلاب چهارم صنعتی در صنایع فرآیندی و تولید سایبرنتیک» می‌پردازد. در همین زمینه در نشست خبری، رییس مرکز پژوهش‌های بازرگانی آخرین برنامه‌های همایش انقلاب صنعتی چهارم را تشریح کرد. رضوی با تشریح جزئیات همایش اول گفت: در همایش قبلی که با استقبال شرکت‌های خارجی همچون الکترولوکس و زیمنس همراه بود، هدف ما آشنا کردن جامعه صنعتی و مدیریتی کشور با مفهوم تحول در کشور بود. استقبال و همکاری اروپایی‌ها به حدی بود که تصمیم گرفتیم همایش دوم را 6ماه بعد برگزار کنیم. رضوی تصریح کرد: در این همایش 12 مهمان از کشورهای اروپایی داریم که از اساتید به‌نام یا رهبران شرکت‌های مطرح اروپایی هستند. کارشناسان کمیسیون اتحادیه اروپا نیز در این همایش حضور خواهند داشت. بنا بر اعلام، آنها به دنبال ارتباطگیری با مراکز علمی و پژوهشی هستند و قرار است در روز دوم همایش راهکارهای خود در این خصوص را ارائه دهند.
