گروه تجارت
آمار هفت ماهه تجارت خارجی گمرک گویای تغییر شرایط است. برجام و تمایل کشورهای توسعه یافته برای برقراری ارتباط از یک سو و مشکلات حل نشده بانکی و جنگ در منطقه از سوی دیگر از مهمترین عواملی است که در تغییرات آمارهای این هفت ماهه تاثیرگذار بودهاند. در این مسیر، تجارت ایران با اروپا افزایش یافته و سهم آسیا کمتر شده است. جنگ و تغییر مناسبات سیاسی در منطقه نیز باعث شده آمار صادرات ایران به کشورهایی نظیر عراق و افغانستان کاهش پیدا کند در شرایطی که دولت از برنامهریزی برای افزایش 10میلیارد دلاری صادرات غیرنفتی نسبت به سال گذشته خبر میدهد. براساس آمار در 6 ماهه ابتدایی امسال صادرات غیرنفتی 6 درصد نسبت به سال گذشته رشد داشته اما در 7ماهه ابتدای امسال رشد صادرات غیرنفتی حدود 4درصد شد. البته این درحالی است که برنامهریزی وزارت صنعت برای رشد 20درصدی صادراتی غیرنفتی بود. در این بین عامل کند بودن رشد صادرات غیرنفتی تنها مسائل داخلی نیست و یکی از مشکلات اساسی، عدم برقراری روابط با بانکهای بینالمللی است.
به گزارش«تعادل» از سوی دیگر صادرات ایران به کشوری مانند عراق که نه تنها ثبات اقتصادی و سیاسی ندارد بلکه با جنگی بزرگ و داخلی مواجه است کمی نگرانکننده است. همچنین سوریه، افغانستان و پاکستان دیگر مقاصد صادراتی ایران هستند که همگی آنها یک وضعیت مشترک دارند؛ بیثباتی و عدم اطمینان از تداوم داشتن تقاضای این بازارها نسبت به کالاهای ایرانی. از سوی دیگر اما بررسی آمار تجاری ایران در ۷ماهه ابتدای امسال گویای آن است که باز هم با احتساب تولیدات نفتی مانند گاز مایع و میعانات گازی، آمار صادرات غیرنفتی با رشد همراه شده است.
جنگ؛ دلیل افول صادرات به کشورهای منطقه
درحال حاضر مقاصد صادرتی ایران در منطقه هیچ کدام نه ثبات اقتصادی دارند و نه ثبات سیاسی. براساس آمارهای گمرک، صادرات ما هنوز به کشورهایی مانند عراق و افغانستان وابسته است. کشورهایی که در زمان تحریمها حجم عمدهیی از صادرات ما به این مقاصد انجام میشد ولی اکنون صادرات ایران به هر کدام از اینها به دلیلی کاهش یافته و براساس پیشبینیهای انجام شده، امید نمیرود شرایط این دو کشور بهتر از این شود. این درحالی است که پایین آمدن قیمت نفت و شرایط جنگ در منطقه هم روی بازارهای صادراتی ایران تاثیر گذاشته است. به گفته محمدرضا مودودی، مشاور وزیر صنعت و معاون سازمان توسعه تجارت، «وضعیت عراق درحال جنگ به صورتی است که به دلیل مشکلات مالی میزان صادرات جهانی به این کشور حدود 30درصد کاهش و صادرات ایران نیز به عراق هم به دلیل همین مشکلات مالی 4درصد کاهش یافته است. در افغانستان هم با کاهش کمکهای بینالمللی، صادرات دنیا به این کشور بین 20تا 30درصد کاهش یافته و سهم کشور ما هم از این کاهش صادرات حدود 6 درصد است. در گذشته حدود 10میلیارد دلار محصولات مختلف از اقصا نقاط دنیا به این کشور وارد میشد که هماکنون این رقم به حدود
7میلیارد دلار رسیده است. البته در میان کشورهای خاورمیانه، صادرات غیرنفتی ما به کشور عمان بالای 160درصد رشد داشته است.»
طلوع تجارت از منطقه به سمت اروپا
البته درحالی که تجارت ایران با کشورهای جنگزده خاورمیانه دچار نزول است، تجارت از کشورهای شرق آسیا و غرب اروپا درحال طلوع است. کرهجنوبی و ژاپن ازجمله کشورهایی بودند که در زمان تحریمها از لیست کشورهای واردکننده کالاهای ایرانی خارج شده بود اما اکنون این دو کشور به 10مقصد اول صادراتی ما برگشتهاند. هماکنون کره جنوبی پنجمین مقصد صادراتی ایران است. پس از برجام کشورهای اروپایی مثل فرانسه، ایتالیا و اتریش از واردات کالاهایی ایرانی استقبال کردهاند و کالاهایی مثل فرش و زعفران را به این کشورها صادر میکنیم. حتی به گفته معاون توسعه صادرات سازمان توسعه تجارت«هماکنون امریکا هم از واردات زعفران و فرش ایرانی به کشورش استقبال کرده است.» همچنین در این مدت ارزش واردات ایران نسبت به سال گذشته تقریبا ثابت بوده است اما بررسی کشورهایی که طرف تجاری ایران بودهاند، نشان میدهد که ترکیب این کشورها درحال تغییر است به طوری که پس از برداشته شدن نسبی تحریمها، واردات ایران از کشورهای آسیایی درحال کاهش و تجارت با اروپا درحال افزایش است. بنا بر این آمار هنوز چین، امارات، کره و ترکیه بزرگترین شرکای تجاری ایران هستند اما واردات از
چین 5.54 درصد و از کره 13.54درصد کمتر شده درحالی که در همین دوره واردات از آلمان ۲۵درصد افزایش یافته است. در واقع افزایش واردات ایران از آلمان بیانگر این است که بازار ایران تمایل بیشتری به اجناس با کیفیت آلمانی دارد و ترجیح میدهد که نیاز خود را هر چند گرانتر از اروپا تهیه کند. هر چند که آمار نشان میدهد، صادرات آلمان به ایران یک پنجم کل صادارت چین به ایران بوده اما افزایش جهشی این رقم بیانگر تجارت بیشتر ایران با این کشور است. بر این اساس کشور آلمان گوی سبقت را از سایر کشورهای اروپایی مانند فرانسه، ایتالیا و انگلیس ربوده است به طوری که رقم صادرات این کشور به ایران در ۷ماهه ابتدای امسال به یک میلیارد و ۲۷۵میلیون دلار رسیده است. این نکته حائز اهمیت است که عمده کالاهای آلمانی که به ایران صادر میشود، صنعتی هستند بنابراین، این آمارها میتواند گویای رشد صنعت و تکنولوژی ایران در سالهای آینده باشد. این درحالی است که عمده واردات ایران در سالهای گذشته از کشور چین شامل کالاهای مصرفی زیادی میشده است به طوری که حتی حبوبات و سایر اقلام هم از این کشور به ایران وارد میشد.
رشد صادرات غیرنفتی
درحالی آمار 7ماهه نشان از رشد 4درصدی صادرات غیرنفتی میدهد که این سرفصل در مدت 6 ماهه ابتدای امسال نسبت به سال گذشته با رشد 6 درصدی مواجه بود. بنا بر آمار گمرک در این مدت صادرات غیرنفتی با 4.34درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ۲۴میلیارد و ۶۵۷ میلیون دلار رسید درحالی که این رقم در سال گذشته ۲۳میلیارد و ۶۳۳ میلیون دلار بود. براساس این آمارها باز هم گاز مایع و میعانات گازی جزو کالاهای صادراتی غیرنفتی محسوب شده و در آمار تجاری ایران آورده شده است. بر این اساس میعانات گازی با ۴میلیارد و ۵۰ میلیون دلار، عمدهترین کالای صادراتی کشورمان در این مدت بود که 16.43درصد از کل صادرات غیرنفتی را به خود اختصاص داده است. همچنین گازهای طبیعی مایع شده نیز با یک میلیارد و ۹۵۲میلیون دلار در رتبه بعدی قرار دارد و پس از آن به ترتیب گازهای نفتی و هیدروکربورهای گازی شکل مایع شده با ۸۸۸ میلیون دلار، روغنهای سبک و فرآوردهها به جز بنزین با ۸۲۸ میلیون دلار و پروپان مایع شده با ۶۹۴ میلیون دلار قرار دارند. بنابراین میعانات گازی و گاز مایع سهم ۶ میلیارد و ۲میلیون دلاری را از رقم کل صادرات به خود اختصاص دادهاند که با کم کردن این رقم از کل صادرات، آمارهای صادراتی به ۱۸میلیارد و ۶۵۵ میلیون دلار میرسد.