سرنوشت عربستان پس از نفت

۱۴۰۰/۰۱/۱۹ - ۰۰:۰۰:۰۰
کد خبر: ۱۷۷۲۷۶
سرنوشت عربستان پس از نفت

حدود ۴۵ درصد شهروندان شاغل عربستان شامل عربستانی‌ها و خارجی‌ها صرفا به دلیل نفت و ثروتی که تولید می‌کند، در این کشور حضور دارند. در حالی که الگوی دبی به عنوان یک مرکز مالی و تجاری برای رونق اقتصادی بدون نفت ارایه می‌شود، مشخص نیست چنین راهکارهایی بتواند در عربستان هم تکرار شود و موفق باشد، چراکه جمعیت عربستان ۱۰ برابر است و از نظر فرهنگی بسیار محافظه‌کارتر است.  اما عربستان، این کشور غنی از نفت اگر از نفت که هویت و ثروتش به آن وابسته است با گام‌هایی دور شود و همزمان در حوزه‌های دیگر سرمایه‌گذاری کند، می‌تواند حتی پس از گذار انرژی از فسیلی به تجدیدپذیر هم یکی از کشورهای با درآمد بالا باقی بماند. عربستان که همسایه ایران است، از منابعی مانند معادن فسفات، مس و طلا برخوردار است که به دلیل تمرکز بر نفت در حد پتانسیلی که دارند توسعه داده نشده‌اند. علاوه بر این عربستان یکی از بزرگ‌ترین سایت‌های مهار و ذخیره‌سازی کربن در جهان را در اختیار دارد و با توسعه این بخش می‌تواند در دوره‌ای که دنیا به سمت کاهش انتشار کربن پیش می‌رود، از ذخیره‌سازی آن درآمدزایی کند. اما ظرفیت اصلی عربستان در دنیای بدون نفت در تولید انرژی خورشیدی است که هم با صادرات برق حاصل از آن و هم استفاده از این انرژی برای تولید هیدروژن سبز می‌تواند همچنان یکی از بزرگ‌ترین قطب‌های انرژی دنیا باقی بماند.  اگرچه این کشور در این زمینه‌ها پیش‌رفته اما در بسیاری از موارد از همسایگانش عقب است. علاوه بر این نفت و ثروتی که تولید می‌کند در تار و پود اقتصاد عربستان رخنه کرده که اصلاحات اقتصادی را بسیار دشوار می‌کند. این کشور همچنین با احتمال بی‌ثباتی‌های سیاسی در آینده مواجه است چرا که رابطه حاکمان سعودی و مردم در صورت گذار از نفت تغییرات عمده‌ای خواهد داشت. با مرور فرصت‌های این کشور نفتی برای ساختن اقتصادی کمتر وابسته به انرژی‌های فسیلی می‌توان درس‌هایی برای کاهش اتکا به نفت در ایران گرفت.

با وجود اینکه بحث درباره نزدیک شدن به پیک تقاضای نفت به دلیل تلاش جهانی برای فاصله گرفتن از سوخت‌های فسیلی با هدف مقابله با گرمایش جهانی زیاد است، اما به این معنا نیست که مصرف نفت تا سال ۲۰۵۰ به صفر می‌رسد. یک گزارش در سال ۲۰۱۹ توسط پنل بین دولتی تغییرات اقلیمی که نقشه راهی برای جلوگیری از گرمایش جهانی بیش از ۵/۱ درجه سانتیگراد طراحی کرده بود، نشان داد در سال ۲۰۵۰ بین ۱۱ تا ۵۷ میلیون بشکه نفت در روز مصرف خواهد شد.  این موضوع با توجه به تولید ۸ میلیون بشکه‌ای کنونی عربستان و هزینه تولید فقط ۸/۲ دلار در هر بشکه که ارزان‌ترین در جهان به حساب می‌آید، به این معنی است که پادشاهی سعودی یکی از آخرین بازیگران بازار نفت خواهد بود. نکته دوم اینکه تلاش جهانی متمرکز بر کاستن مصرف نفت به عنوان انرژی بوده، اما این ماده خام مصارف دیگری هم دارد. حدود ۱۰ درصد تولید جهانی نفت یعنی نزدیک به ۱۰ میلیون بشکه در روز، برای تولید محصولاتی استفاده می‌شود که نمی‌سوزند مانند پلاستیک، آسفالت، روان‌کننده‌ها، مواد شیمیایی و کود. چنین محصولاتی احتمالا به سختی با مواد غیرفسیلی در دهه‌های آینده جایگزین شوند. عربستان می‌تواند مانند برخی دیگر از حکومت‌های پادشاهی منطقه در تولید پلاستیک، آلومینیوم و هیدروژن سرمایه‌گذاری کند اما هیچ صنعت دیگری مانند نفت نیست که چنین مزیت‌های منحصر به فردی برای این کشور داشته باشد. عربستان و برخی دیگر کشورهای منطقه وضعیت مشابهی دارند. آنها در یک بحران استراتژیک گیر افتاده‌اند. اگر دنیا موفق به کاهش انتشار کربن شود، کسب و کاری که عربستان را برای هشت دهه سر پا نگه داشته است، سال‌های کمی تا پایان عمرش خواهد داشت. از سوی دیگر، اگر دنیا در گذار انرژی شکست بخورد یا در واقع، گرمایش جهانی بیش از ۲ درجه سانتیگراد شود، بخش‌هایی از کشورهای حوزه خلیج فارس ممکن است آنقدر گرم و مرطوب شوند که موج‌های هوای گرم مرگبار تا پایان قرن حاضر به امری روزمره تبدیل شود. 

 

ارسال نظر