هرچند به ظاهر قیمت اینترنت خانگی در ایران ارزان‌تر از موبایل است، اما به نسبت جهانی، خدمات گران‌قیمتی است و با توجه به سرعتی که دارد، اینترنت موبایل مقرون به صرفه‌تر است. این در حالی است که در دنیا اینترنت موبایل لوکس محسوب می‌شود و افراد بیشتر از اینترنت خانگی استفاده می‌کنند. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات هم می‌گوید اشکال در اینترنت خانگی است. سرعت اینترنت خانگی در سایر نقاط دنیا بالاتر است، در حالی که بابت این سرعتی که در ایران ارایه می‌شود، پولی که گرفته می‌شود بیش از مبلغی است که در دنیا مرسوم است.
ظاهر اینترنت خانگی در ایران ارزان‌تر از اینترنت موبایل است. اما واقعیت این است که در سایر کشورها اینترنت خانگی به خاطر دایر شدن خدمات فیبرنوری، کیفیت مناسبی دارد. ما در ایران به خاطر مشکلات با مخابرات در خصوصی‌سازی و اینکه سرمایه‌گذاری در این شرکت مدت‌هاست متوقف شده، رشد خوبی در اینترنت خانگی نداشتیم. محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره انتقادات نسبت به قیمت اینترنت بیان کرد: شاید بتوان گفت ما یکی از ارزان‌ترین اینترنت‌های جهان را داریم، دلیل اول اینکه ارزش ریال ایران پایین است و به دلیل تحریم‌ها ارز ایران ارزش خود را به نحو قابل توجهی از دست داده است، یعنی اگر در دنیا ۱ گیگ اینترنت موبایل ۲ یورو باشد که به هر گیگ ۶۰ هزار تومان تبدیل می‌شود، البته در خارج از ایران هم درآمدهای‌شان با یورو است و قابل قیاس با ایران نیست. وی ادامه داد: نکته دوم این است که اپراتورها در مقطعی در یک رقابت منفی، قیمت‌ها را دامپ کردند، یعنی قیمت‌ها را پایین آوردند برای اینکه سایت رقبای‌شان که اینترنت خانگی بود را از مدار خارج کنند. این رقابت تا حدی پیش رفت که کاربران آنها با این فرایند عادت کردند و دیگر امکان افزایش قیمت به شیوه سایر نقاط دنیا و یا روال منطقی را نداشتند. در این شرایط قیمت اینترنت ایران یکی از ارزان‌ترین اینترنت‌های دنیا است. اما واقعیت این است که شاخصی که باید بسنجیم، مقرون به صرفه بودن است که در دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد. منظور از مقرون به‌صرفه بودن دیگر الزاما ارزان بودن نیست، یعنی نگاه کنیم، پولی که کاربر برای اینترنت پرداخت می‌کند، نسبت به درآمدش به چه صورت است. در این شاخص در حال حاضر ایران مطابق با آخرین گزارش مجمع جهانی اقتصاد، در جمع ۲۵ کشور اول دنیا است، در اینترنت موبایل هم وضعیت ایران در این شاخص خیلی مناسب است و در جمع ۱۵ کشور اول جهان است. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات با بیان اینکه مخابرات همیشه می‌گوید درآمدش کم است و تعرفه را افزایش دهید، افزود: ما هم می‌گوییم سرویس جدید دایر کنید که تعرفه بر آن اساس بالا رود. بالا رفتن تعرفه روی سرویس قدیمی امکان‌پذیر نیست. این یک چرخه باطل است که باید از آن خارج شویم. سهامداران اپراتورها باید بخش اعظمی از هزینه لازم برای سرمایه‌گذاری را بیاورند، چون ما نمی‌توانیم از جیب مردم همه هزینه را تامین کنیم. ما به عنوان دولت اعلام کردیم حاضر هستیم خودمان نیز آورده بیاوریم و مابقی سهامداران مخابرات هم باید این را بپذیرند. این شکل از همکاری خوب پیش رفته و امیدواریم به توافق برسیم. آذری جهرمی ادامه داد: هرچند زمان زیادی گذاشتیم ولی داریم به نقاط خوبی می‌رسیم که مخابرات هم از بن‌بست خارج شود و تن به رقابت و سرمایه‌گذاری دهد و ما شاهد رشد توسعه اینترنت خانگی باشیم. طبیعتا چون مخابرات خصوصی شده است، دولت نمی‌تواند سرمایه‌ای به آن تزریق کند جز قدرالسهم ۲۰ درصدی که در مخابرات دارد و به همان اندازه می‌تواند سرمایه‌گذاری کند. ما نمی‌توانیم پولی از بیت‌المال در مخابرات سرمایه‌گذاری کنیم، اما تلاش برای حل این مشکل ادامه دارد.
ساختار قیمت‌گذاری اینترنت
وی درباره ساختار قیمت‌گذاری اینترنت توضیح داد: سه اپراتور تلفن همراه و بیش از ۲۰ اپراتور که خدمات اینترنت خانگی ارایه می‌دهند، در کشور وجود دارد. به لحاظ کلی ساختار شرکت‌های ارتباطی ایران در ارایه خدمات در بازار رقابتی است. معمولا در بازارهایی که به صورت رقابتی فعالیت می‌کنند و فضای انحصاری ندارند، تعرفه‌گذاری بر اساس آزاد و رقابتی است و فضای رقابت است که قیمت بازار را تعیین می‌کند. دولت تعرفه‌گذار بسته‌های اینترنتی نیست، اپراتورها در رقابت با یکدیگر قیمت بسته‌ها را تعیین و ارایه می‌کنند. آن چیزی که دولت مشخص می‌کند، سقف قیمت است. در حال حاضر قیمت هر کیلوبایت اینترنت از سوی کمیسیون تنظیم مقررات که نهاد تصمیم‌گیر برای تعرفه‌گذاری است، ۰.۴ریال تعیین شده، یعنی سقف قیمت برای هر گیگ اینترنت می‌تواند ۴۰ هزار تومان باشد. اپراتورها می‌توانند در رقابت با یکدیگر، بسته‌های متنوعی ارایه دهند که شرایط بازار و فضای رقابتی که بین آنها وجود دارد این قیمت را مشخص می‌کند. البته این قیمت‌ها برای تلفن همراه است و شرایط تلفن خانگی کمی متفاوت است.
تلاش برای شکستن انحصار مخابرات
در حوزه فیبر نوری
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پاسخ به اینکه چرا راهکاری برای استفاده از فیبرنوری شرکت‌ها در مناطقی که مخابرات فیبر کشیده وجود ندارد، اظهار کرد: راهکار این موضوع، مصوبه‌ای بوده که در سال ۹۶ در کمیسیون تنظیم مقررات تحت عنوان «بیت‌استریم» داشتیم. بر اساس این مصوبه مخابرات موظف است با شرکت‌های دیگر همکاری کند تا امکان ارایه خدمات به سایر شرکت‌ها فراهم شود. چند ماه قبل بین شرکت مخابرات ایران و دو شرکت در تهران، قم، بوشهر و سایر استان‌ها قراردادهایی امضا شد تا این دو شرکت نیز بتوانند خدمات فیبرنوری ارایه دهند. آذری جهرمی در ادامه با بیان اینکه سهامداران مخابرات همواره بر رفع انحصار نگاه بدبینانه دارند و دخالت‌های مدیریتی مانع از انجام این کار شد، گفت: مخابرات خیلی سخت در این مسیر حرکت می‌کند و ضمانت‌های اجرایی آن مصوبه نیز به اندازه کافی نیست. ایستادگی مخابرات ایران به لحاظ اقتصادی غلط و ضدتصمیم‌های خودشان است، زیرا انحصار هیچگاه سازنده نیست. البته ما نیز باید برای تصمیم‌مان ضمانت‌های اجرایی داشته باشیم و در دستور کارمان است تا جرایم سنگینی را برای مصوبه‌ها وضع کنیم.
مصوبه مجلس، قطعا باعث گرانی اینترنت
خواهد شد
آذری جهرمی درباره مصوبه مجلس برای افزایش حق سهم اپراتورها گفت: گفتنی‌ها را گفته‌ایم و حالا باید منتظر بمانیم. مجلس به مصوبه قبلی ابهام وارد کرده و آن را به کمیسیون تلفیق برگردانده است. دو روز قبل کمیسیون تلفیق در این زمینه جلسه‌ای داشته‌اند که هنوز اطلاعات رسمی از نتیجه این جلسه اعلام نشده است و مصوبه کمیسیون تلفیق باید در صحن مجلس به تصویب برسد. وی ادامه داد: اگر مصوبه افزایش ۱۰ درصدی حق‌السهم اپراتورها در هر شرایطی تصویب شود، نیازی به این نیست که اجازه افزایش بهای تعرفه به اپراتورها داده شود. تنها قیمتی که الان گذاشته شده، 0.4 ریال برای هر کیلوبایت یا ۴۰ هزار تومان برای هر گیگ است و به صورت خودکار اگر مالیاتی که دولت از اپراتورها می‌گیرد افزایش پیدا کند، اپراتورها هم می‌توانند تا سقف مجوز، تعرفه را بالا ببرند و این اتفاقی است که با قانونی شدن این مصوبه خواهد افتاد و اینترنت 100 درصد گران خواهد شد، در حالی که گرانی اینترنت ضد توسعه و رشد فناوری اطلاعات در ایران است. وزیر ارتباطات با بیان اینکه اگر این مصوبه تبدیل به قانون شود، لازم‌الاجراست، گفت: اکنون تمام صحبت ما با مجلس، نمایندگان و افکار عمومی این است که در یک روال مردم‌سالاری در خصوص موضوعی که قرار است قانون شود، گفت‌وگو کنیم. این اظهارات که با این مصوبه، اینترنت گران نمی‌شود و اپراتورها حق این کار را ندارند، کارشناسی نیست و اگر این روال تبدیل به قانون شود، تاثیر بسزایی در قیمت اینترنت در ایران خواهد داشت. به شخصه امیدوارم این مصوبه در کشور اجرا نشود و منابع مالی مورد نیاز برای تولید و نظارت در فضای مجازی و این خواسته نمایندگان، از منابع دیگری تامین شود.
قیمت اینترنت نسل پنجم گران نیست
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پاسخ به اینکه آیا قیمت اینترنت نسل پنجم گران است، بیان کرد: زمانی که نسل پنجم برقرار شود، سرعت بالا می‌رود و میزان مصرف نیز افزایش می‌یابد. در دنیا معمولا اینگونه است که به ازای هر ۱۰۰ درصد رشد ترافیک، قیمت ۵۰ درصد کاهش پیدا می‌کند. این فرمول در اقتصاد پهنای باند مصرفی کاربران در تمام دنیا اجرایی می‌شود و اصولا قیمت اینترنت همواره نزولی است و هیچ‌وقت صعودی نیست، در مقابل کمک می‌کنند ترافیک رشد کند و مصرف بالا برود. وی با بیان اینکه معمولا با افزایش ترافیک، قیمت‌ها کاهش پیدا می‌کند، توضیح داد: طبیعی است وقتی اینترنت نسل پنجم ارایه شود و مصرف بالا رود، قیمت‌ها کاهش پیدا خواهند کرد. این روال منطقی بازار است و اگر تصمیمی خلاف این گرفته شود، ضد توسعه اینترنت و فناوری اطلاعات در ایران است. گران شدن اینترنت به این معنی است که علاقه‌مند به توسعه اینترنت نیستیم. سیاست کلی ما همواره کاهش قیمت اینترنت بوده.
اعتراضات مراجع فرهنگی
در رابطه با بسته‌های شبانه
آذری جهرمی درباره حذف بسته‌های شبانه و نامحدود اپراتورها توضیح داد: این مساله بیشتر به شرایط رقابتی بین اپراتورها برمی‌گردد. آنها بسته‌های متناسب با ساعت‌ها و گروه‌های مختلف در جذب مشتریان ارایه می‌کنند. حذف بسته‌ها از سوی یک اپراتور باعث می‌شود کاربران به سمت اپراتور دیگری که این بسته‌ها را دارد، بروند. ما به عنوان تنظیم‌گر بازار باید مراقب باشیم اپراتورها با یکدیگر تبانی نکنند زیرا این کار به ضرر مشتریان می‌انجامد. مانند اتفاقی که دو ماه پیش رخ داد و اپراتورها در یک هماهنگی با یکدیگر قیمت بسته‌ها را بالا بردند و بسته‌های پرطرفدار را حذف کردند. این مصداق تبانی است که ما به آن ورود کردیم، تذکر دادیم و به جریمه تهدیدشان کردیم تا بسته‌ها را به حالت قبل برگرداندند. ما برای کنترل بازار برای اپراتور غالب مقرراتی را فرض می‌کنیم، از جمله اینکه اپراتورهای غالب برای تغییر قیمت و حذف بسته‌های خود باید از سازمان تنظیم مقررات اجازه بگیرند. این فرآیند، نظارتی است که ما بر آنها داریم و در شرایط عادی در تعیین قیمت بسته‌ها دخالتی نمی‌کنیم و اپراتورها با هم رقابت می‌کنند، مگر اینکه بخواهند تبانی کنند یا قیمت بسته‌ها را بالاتر از سقف ارایه دهند. وزیر ارتباطات با اشاره به منطق ارایه بسته‌های شبانه اپراتورها بیان کرد: منطق حکم می‌کند شبکه‌های ارتباطی نیز مانند شبکه‌های برق که ساعت اوج مصرف و کم‌مصرفی دارند، در ساعات کم‌مصرفی بسته‌هایی با قیمت کمتر ارایه بدهند تا به این واسطه مشتریان را به سمت ساعات کم‌مصرف هدایت کنند. زیرا در صورت مصرف کاربران در اوج مصرف، اپراتور باید سرمایه‌گذاری بیشتری برای توسعه ظرفیت شبکه انجام دهد و پس از توسعه شبکه، صرفا در ساعت محدودی می‌تواند از ظرفیت بالای توسعه داده‌شده کسب درآمد کند. بنابراین منطقی است اپراتورها به لحاظ قیمتی، در ساعت کم‌باری بسته‌هایی با قیمت کمتر ارایه دهند. آذری جهرمی درباره اینکه چرا بسته‌های شبانه و نامحدود از سوی اپراتورها حذف شدند، گفت: در بسیاری کشورهای دنیا این بسته‌ها ارایه می‌شود. اما واقعیت این است که اعتراضاتی از سوی مراجع فرهنگی در کشور در رابطه با بسته‌های شبانه مطرح شد و ما ابلاغیه‌ای دریافت کردیم که می‌گفت کاربران به سمت بسته‌های اینترنت رایگان شبانه سوق پیدا نکنند، زیرا تاثیر منفی روی دانش‌آموزان و دانشجویان داشت که شب بیدار می‌ماندند و صبح نمی‌توانستند از کلاس‌هایشان استفاده کنند.، به همین دلیل توصیه کرده بودند که این بسته‌ها حذف شود. وی ارایه بسته‌های شبانه اینترنت از سوی اپراتورها را یک درخواست منطقی دانست و بیان کرد: با توجه به نامه‌هایی که شاید به خود اپراتورها هم ارسال شده بود، آنها هم بر این اساس منطق را زیر پا گذاشتند؛ منطق ایجاب می‌کند در ساعت پیک شبانه، بسته‌های ارزان‌قیمت ارایه شود. این موضوع باعث شد ما دو ماه پیش دوباره اپراتورها را فرا بخوانیم و به آنها توصیه کردیم بسته‌های شبانه را ارایه کنند تا بخشی از بار ترافیکی شبکه را به ساعت‌های کم‌باری انتقال دهند. البته ما دخالتی در این موضوع نداریم و شرایط رقابتی اپراتورهاست. به نظر می‌رسد اگر یک اپراتور بسته شبانه ارایه کند، بقیه اپراتورها هم در فضای رقابتی چاره‌ای ندارند جز اینکه به آن سمت بروند. الان توصیه رسمی ما به اپراتورها این است و به آنها اعلام کردیم و سازمان تنظیم مقررات پیگیر است که بسته‌های شبانه را به سبد ارایه خود برگردانند. البته الان هم بسته‌های شبانه ارایه می‌شود اما می‌توانند به این سمت هدایت شوند که بسته‌های ارزان قیمت و رایگان بدهند.
