شورای عالی فضای مجازی در مصوبه خود دولت را موظف به تکمیل زیرساخت‌های شبکه ملی اطلاعات مطابق با اهداف «طرح کلان و معماری» این شبکه کرده است. در این طرح اهداف عملیاتی شبکه ملی اطلاعات در چندین مورد در کنار بومی‌سازی خدمات، به بحث بومی‌سازی تجهیزات نیز اشاره دارد. در بخش اهداف عملیاتی این طرح به مصون‌سازی، کاهش آسیب‌پذیری، افزایش پایداری و تاب‌آوری امنیتی و دفاعی شبکه ملی اطلاعات در برابر تهدیدات، بدون اتکا به خدمات خارجی تاکید شده است. از سوی دیگر، «رشد بومی‌سازی تجهیزات شبکه» به میزان ۱۰ درصد سالیانه براساس اولویت‌های تعیین شده توسط مرکز ملی فضای مجازی و نیز «بومی‌سازی سامانه‌های امنیتی مورد نیاز شبکه ملی به میزان ۱۰۰ درصد» تا سال ۱۴۰۴ تکلیف شده است.
نمایشگاه بومی‌سازی تجهیزات پیشرفته شبکه ملی اطلاعات چندی پیش (شهریورماه ۹۹) در راستای تحقق شعار سال جهش تولید در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات برپا شد. در این نمایشگاه مطابق با اعلام سازمان فناوری اطلاعات ایران، ۴۴ شرکت در قالب هفت دسته‌بندی شامل پایانه‌ها، لایه دسترسی، لایه انتقال (نوری)، رادیو و آنتن، رابط شبکه، لایه لبه و هسته، سامانه‌ها و شبکه‌های اختصاصی، تولیدات خود را عرضه کردند. مهدی کریمی، نماینده ویژه وزیر ارتباطات در تولید، گفت: بومی‌سازی تجهیزات پیشرفته شبکه ملی اطلاعات در راستای تحقق «جهش تولید» مورد تأکید نهادهای بالادستی قرار دارد و برمبنای هدف گذاری طرح معماری این شبکه، بومی‌سازی ۱۰ درصدی سالانه تجهیزات در دستور کار قرار گرفته است. وی از تشکیل کارگروه بومی‌سازی تجهیزات شبکه ملی اطلاعات با حضور معاونت نوآوری وزارت ارتباطات، پژوهشگاه ICT، رگولاتوری، سازمان فناوری اطلاعات ایران، سندیکای تولیدکنندگان تجهیزات مخابراتی و نیز سایر تولیدکنندگان این بخش خبر داد تا متناسب با برنامه توسعه شبکه ملی اطلاعات و تکامل آن، بومی‌سازی تولیدات این شبکه نیز دنبال شود.
مشکلات تولید در تجهیزات ارتباطی چیست
علی‌اصغر انصاری، مشاور رییس سازمان فناوری اطلاعات ایران در گفت‌وگو با مهر، درباره وضعیت تولید تجهیزات بومی برای استفاده در شبکه ملی اطلاعات و مشکلاتی که بر سر راه تولید این تجهیزات است توضیح داد: اساساً فناوری‌های حوزه ارتباطات به ویژه بخش «اکتیو» در دنیا به عنوان فناوری‌های «های‌تک» شناخته می‌شوند. اینها فناوری‌های تحولی هستند و تغییرات در آنها سریع اتفاق می‌افتد. بنابراین صنعت داخلی برای رقابت با تولیدکنندگان معروف دنیا با چالش مواجه است. البته این موضوع تنها به کشور ما مربوط نمی‌شود و چالش همه کشورها است. وی ادامه داد: تولیدکنندگان مطرح دنیا در این حوزه دارای تیراژهای جهانی هستند. به همین دلیل تولید این محصولات به لحاظ اقتصادی و تعقیب کردن سیر تحولات برای هر کشوری که بخواهد صنعت بومی داشته باشد، چالش به حساب می‌آید. انصاری با اشاره به اینکه قدمت صنعت داخلی ما در حوزه مخابرات و ارتباطات زیاد است، افزود: در بخش تجهیزات «پسیو» شبکه ارتباطی کشور تقریباً به خودکفایی رسیده‌ایم به نحوی که در حوزه تولید تجهیزات مربوط به برق، ملزومات و تأسیسات، کابل فیبرنوری، کانکتورها و انواع و اقسام اتصالات تقریباً وابستگی و مشکلی نداریم. انصاری با تاکید بر اینکه هم اکنون مشکل ما در این حوزه نبود دانش فنی نیست، خاطرنشان کرد: بحث بر سر این است که برخی قطعات مانند چیپ‌ست‌ها و برخی المان‌ها در انحصار معدود شرکت‌هایی در دنیا است و این وابستگی با توجه به مشکلات تحریم و نوسانات ارز سبب شده تا تولیدکنندگان ما نتوانند برخی نیازمندی‌های داخلی را از این طریق تأمین کنند. از این رو هم اکنون در سال «جهش تولید» و تحقق اصول الزامات شبکه ملی اطلاعات که مبنی بر بومی‌سازی و سفارشی سازی تجهیزات تکلیف شده است، ما موضوع بومی‌سازی را پررنگ‌تر از قبل دنبال می‌کنیم و خوشبختانه اقبال اپراتورها و مصرف کنندگان تجهیزات ارتباطی و مخابراتی نیز به تولیدکننده داخلی بیشتر شده است. مشاور رییس سازمان فناوری اطلاعات ایران با بیان اینکه ما با یک سری چالش‌ها و موانع مواجه هستیم که مسوولیت آن در وزارت ارتباطات نیست، افزود: بسیاری از سیاست‌ها و مقررات‌گذاری‌ها با وزارت صمت است که در این حوزه هم تأثیرگذار است. برای مثال سیاست‌های ارزی ممکن است خیلی مطابق میل صنعت مخابراتی نباشد؛ از سوی دیگر تولیدکنندگان تجهیزات ICT با یک سری چالش‌های حقوقی، اقتصادی و مقرراتی و رگولاتوری مواجه هستند.
اصراری نداریم بگوییم همه تجهیزات کاملا داخلی است
انصاری با اظهار امیدواری از اینکه صنایع داخلی بتوانند سهم بیشتری را در تأمین تجهیزات شبکه‌های ارتباطی داخل کشور به خود اختصاص دهند، در پاسخ به این سوال که چه میزان از تولیدات ما به معنای واقعی تولید داخل است و چه میزان از این صنایع، مونتاژ است، توضیح داد: ما هیچ اصراری نداریم که بگوییم همه تولیدات ما با جزئیات کامل مربوط به صنعت داخل است و هیچ جای دنیا هم این‌طور نیست. همین که ما فعالیتی را در قالب مونتاژ انجام می‌دهیم و بعضاً سیستم‌های نرم افزاری تجهیزات توسط صنایع داخلی توسعه می‌یابد و اغلب قطعات در داخل مونتاژ می‌شود، به معنای تولید داخل است. وی با اشاره به اینکه زنجیره‌ای از امکانات منجر به تولید محصول می‌شود و خوشبختانه صنعت داخلی تا جایی که توانسته نسبت به بومی‌سازی اقدام کرده است، گفت: یک سری قطعات از جمله قطعات نیمه هادی و چیپ‌ست در دنیا در انحصار دو یا ۳ شرکت معدود است و این قطعات در کشور ما نیز وارداتی بوده و تولید داخل نیست. اما با وجود محدودیت‌های تحریم بعضاً شاهد هستیم که تولیدکنندگان ایرانی برای تهیه این اقلام، کارخانه‌هایی در خارج از کشور خریداری کرده و محصول را در خارج تولید می‌کنند و سپس آن را به داخل کشور آورده و بسته‌بندی می‌کنند. انصاری تاکید کرد: امریکا و چین یک سری قطعات الکترونیکی را برای بخش پردازشگر و محاسباتی تجهیزات، تولید می‌کنند که در دسته بندی ریزپردازنده‌ها شناخته می‌شوند و معمولاً تولیدکننده‌ها، مجبور به واردات این قطعات هستند تا در طراحی بردها از آنها استفاده کنند. وی در پاسخ به این سوال که هم اکنون چند درصد از تجهیزات بومی در شبکه ملی اطلاعات استفاده می‌شود، گفت: بخشی از تجهیزات سیستم‌های انتقال در لایه زیرساخت و مخابرات استفاده می‌شود از همین امکانات شرکت‌های داخلی است. اما درصدی نمی‌توان برای آن اعلام کرد. به هرترتیب کاملاً مشهود است که تجهیزات به سمت داخلی شدن می‌رود. مشاور معاون وزیر ارتباطات گفت: برآورد ما نشان می‌دهد که ۷۰ درصد تجهیزات پسیو و اکتیو مخابراتی در کشور تولید می‌شود و تلاش این است که آن ۳۰ درصد «های‌تک» نیز به حداقل برسد. تا قبل از پایان سال هم یک نمایشگاه دیگر در تکمیل دستاوردهای بومی شبکه ملی اطلاعات برپا می‌شود و تمامی تلاش این است که بتوانیم وابستگی‌ها را به حداقل برسانیم. مسوول دبیرخانه شبکه ملی اطلاعات با بیان اینکه جهش تولید در تجهیزات ارتباطی در کشور از سال ۹۵ و با تولید تجهیزات انتقال نوری آغاز شد، ادامه داد: هم اکنون شاهد افزایش تعداد شرکت‌ها و تنوع محصولات هستیم و طبق قانون حداکثر استفاده از صنعت داخلی، اولویت نیز با این تجهیزات داخلی است. انصاری با اشاره به اینکه فضا و امکانات برای دیده شدن تولیدات داخلی فراهم است و در صورت توانمندی تولیدات داخلی، می‌توان از این محصولات در شبکه ملی اطلاعات استفاده کرد، گفت: شرایط فعلی ماحصل تحقیق و توسعه چندین ساله شرکت‌های تولیدی و حمایت اپراتورها برای به کارگیری این تجهیزات در شبکه است. اما شکی نیست که ما هنوز با آنچه که باید باشیم، فاصله داریم. به بیان دیگر دستاوردهای پیشرفته بومی در شبکه ملی اطلاعات مایه امیدواری است و ما امیدوار شدیم که توان داخلی می‌تواند بسیاری از خلأها را پر کند و حتی برخی شرکت‌ها این تجهیزات را به بازار کشورهای همسایه نیز صادر کرده‌اند. ولی بازهم جا برای کار وجود دارد.
سند موانع تولید تجهیزات شبکه ملی اطلاعات تدوین شد
وی گفت: تجهیزات پیشرفته شبکه‌های ارتباطی از نظر باند فرکانسی و مدیریت پهنای باندی که می‌توانند پشتیبانی کنند از نسل‌های قدیمی خود فاصله گرفته و آنچه که در دنیا تولید می‌شود، نزدیک به لبه تکنولوژی است. بنابراین در ایران نیز آنچه که از این تجهیزات ارایه می‌شود باید قابل رقابت با محصولات «های تک» دنیا باشد و در غیر این صورت در زیرساخت ارتباطی کشور کارآیی نخواهد داشت. مشاور رییس سازمان فناوری اطلاعات ایران درباره نحوه حمایت از تولیدات بومی برای استفاده در شبکه ملی اطلاعات نیز گفت: ما به عنوان دبیرخانه شبکه ملی اطلاعات، سندی را منطبق بر موانع تولید آماده کرده و موانع ارجاع کار به شرکت‌های داخلی را با تطبیق بر شرایط واقعی مشخص کرده و برای آنها راهکار درنظر گرفته‌ایم. در این زمینه دستگاه‌های مرتبط مسوول هستند که موضوعات را درک کرده و به تولید کمک کنند. قطعا موضوع تولید داخل در اولویت همه دستگاه‌های ذی‌ربط است.
