پیرو تلاش برای بومی‌سازی اقلام و محصولات مختلف، پیام‌رسان اجتماعی هم از خدماتی است که اقداماتی برای بومی کردن آن انجام می‌شود. در سال‌های گذشته و با ظهور شبکه‌های اجتماعی نمونه‌های موفقی از این محصولات در کشور وجود داشته که یا به‌لطف فیلتر یا مزایای بومی بودن و خدمات خاص توانستند کاربران خود را داشته باشند، با وجود این پیام‌رسان‌های بومی که نمونه‌های جدیدتری از شبکه‌های اجتماعی هستند، به توفیق چندانی دست نیافتند. اگرچه تلاش‌هایی برای توسعه پیام‌رسان‌های بومی صورت گرفته است، اما همچنان تلگرامی که از اردیبهشت سال ۹۷ فیلتر شده و بدون فیلترشکن‌هایی که این روزها بسیار رواج یافته و واتس‌آپی که ابتدا به اندازه تلگرام به آن توجه نشده بود و هنوز هم بسیاری از ویژگی‌هایی را ندارد که تلگرام با تکیه بر آنها در حال تبدیل شدن به نوعی رسانه برای کاربران ایرانی بود، بیشتر مورد استفاده کاربران ایرانی قرار می‌گیرند، هرچند برخی هم در این میان شبکه‌های داخلی را برگزیدند. در این راستا، عباس آسوشه با بیان اینکه مردم پیام‌رسان با کیفیت می‌خواهند، گفت: مردم به دلیل نبود کیفیت، سراغ پیام‌رسان‌های بومی نمی‌روند و ما هم اگر خدمات و اختیاراتی که به شبکه‌هایی مانند واتس‌آپ و اینستاگرام می‌دهیم را به پیام‌رسان‌های بومی بدهیم، آنها پیشرفت کرده و خدمات خوبی ارایه خواهند کرد.
آسوشه با بیان اینکه شبکه ملی اطلاعات معادل فضای مجازی نیست بلکه زیرساخت اطلاعاتی و ارتباطی فضای مجازی است، گفت: بسیاری معتقدند خدمات دولت الکترونیک، سلامت الکترونیک، خدمات محتوایی، تجارت الکترونیک، کسبوکار دیجیتال و آموزش مجازی جزئی از شبکه ملی اطلاعات هستند اما این تعریف درست نیست، بلکه مطابق با سند تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات، این خدمات روی شبکه ملی شکل می‌گیرند. شبکه ملی اطلاعات مسیری است که با خدمات پایه مورد نظر، ما را در زندگی روزمره هدایت می‌کند. شبکه ملی اطلاعات متعلق به مردم است، باید آن را ارزیابی کرده و قضاوت کنند آیا آن‌طور که شایسته است خدمات آن را دریافت می‌کنند و سپس به مجریان اجرای این پروژه امتیاز دهند. معاون سابق مرکز ملی فضای مجازی با تاکید بر لزوم تکمیل شبکه ملی اطلاعات و انتقاداتی که به عملکرد مجریان این پروژه برای تاخیر در اجرای آن وارد است، اظهار کرد: در کشور قانون‌های متعددی برای شبکه ملی اطلاعات وجود دارد. مصوبات شورای عالی فضای مجازی به رغم آنکه از سوی رییس‌جمهور ابلاغ می‌شود اما ضمانت اجرایی روشنی ندارد و باید ضعف ضمانت اجرایی به شکلی حل و فصل شود. این مصوبات در حد قانون است اما برای آن جرم‌انگاری نشده است.
شبکه ملی اطلاعات
باید ایمنی کاربران را تامین کند
آسوشه بر لزوم سهل و آسان بودن دسترسی به این شبکه و نیز کیفیت و سرعت و دقت مناسب آن تاکید کرد و گفت: از سوی دیگر این شبکه باید بستری ایجاد کند که ایمنی کاربران در فضای مجازی را تامین کند و امنیت اطلاعات کاربران تضمین شود. در سند الزامات شبکه ملی اطلاعات در شش محور مشخصات این شبکه با تاکید بر استقلال، کیفیت، سرعت، ارزانی و ایمنی توسط شورای عالی فضای مجازی مصوب شده است.
وی ادامه داد: در سال ۹۵ و با توجه به اینکه مجریان طرح معتقد بود که سند الزامات شبکه ملی اطلاعات، تنها به کلیات پرداخته است، سند ضرورت تبیین الزامات شش‌گانه این شبکه نیز در شورای عالی فضای مجازی به تصویب رسید. علاوه بر این دو سند، اواخر سال گذشته نیز سند سومی با عنوان معماری و طرح کلان شبکه ملی اطلاعات مصوب شده بود که در آن ۲۱ جز، ۳۰ خدمت و ۵۳ اقدام اساسی برای شبکه ملی اطلاعات شناسایی شده است تا این پروژه کاملاً برای مجریان آن ملموس باشد. مشاور رییس مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به موضوع پیام‌رسان‌های بومی به عنوان یکی از خدمات پایه شبکه ملی اطلاعات گفت: مردم پیام‌رسان با کیفیت می‌خواهند و به دلیل نبود کیفیت، سراغ پیام‌رسان‌های بومی نمی‌روند. البته پیام‌رسان‌های داخلی می‌توانند خوب شوند. تلگرام هم از روز اول خوب نبود اما رفته‌رفته توانست ضعف‌هایش را رفع کند. ما هم اگر خدمات و اختیاراتی که به شبکه‌هایی مانند واتس‌آپ و اینستاگرام می‌دهیم را به پیام‌رسان‌های بومی بدهیم، آنها پیشرفت کرده و خدمات خوبی ارایه خواهند کرد. مردم حق دارند به پیام‌رسان‌های خوب و قابل اتکا وصل شوند.
آسوشه با بیان اینکه اجزای شبکه ملی اطلاعات باید در زمان‌های مشخص مدنظر به نتیجه می‌رسید، افزود: اما وزارت ارتباطات از نظر این نتایج عقب است. البته این به این معنی نیست که هیچ کاری انجام نشده باشد. بلکه برای مثال موفقیت سرویس‌های vod در حال حاضر، نتیجه زحماتی است که در بخشی از شبکه ملی اطلاعات صورت گرفته است؛ اما به هر ترتیب انتظار داریم که این شبکه بیشتر از میزان فعلی محقق شده باشد.
وی ادامه داد: در این راستا مطابق با دستور مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه گزارش شبکه ملی اطلاعات هر سه ماه یک‌بار به ایشان ارایه شود و ایشان تاکید ویژه‌ای بر تسریع در اجرای این پروژه دارند، مرکز ملی فضای مجازی نیز نسبت به برگزاری جلسات مستمر و نزدیک با وزارت ارتباطات اقدام کرده است تا قدم به قدم در کنار این وزارتخانه مسائل پیش برود و از جزییات اقدام در حال انجام مطلع باشد.
مجلس باید نظام مدیریت فضای سایبری را
تعریف کند
همچنین رضا تقی‌پور، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس و وزیر اسبق ارتباطات با تاکید بر اینکه مجلس یازدهم باید نظام مدیریت فضای سایبری را تعریف کند و نباید مردم را در فضای مجازی بی‌پناه رها کرد، از روند توسعه شبکه ملی اطلاعات انتقاد کرد. به اعتقاد تقی‌پور الزامات شبکه ملی اطلاعات در زمانبندی مشخص تحقق پیدا نکرده است. او در جلسه علنی ۱۹ شهریور مجلس به سخنان مقام معظم رهبری در زمینه تغییر مفهوم حکمرانی در دنیای امروز اشاره کرد و گفت: فضای مجازی امروزه تمدن جدیدی را ایجاد کرده است؛ مانند انقلاب صنعتی. گسترش روزافزون قابلیت‌های فضای مجازی، جهانی‌شدن ارتباطات، انفجار اطلاعات و فناوری‌های نوظهور باعث مطرح شدن مفاهیم و پارادایم نوین شده است.
او ادامه داد: به گفته صاحبنظران ما در ابتدای یک انقلاب قرار داریم. این انقلاب شیوه زندگی و کسبوکار و ارتباط را به شکل گسترده‌ای تغییر می‌دهد. این انقلاب به سرعت در حال فراگیری است و ما هم باید سرعت و فراگیری انقلاب را درک کنیم. در بین چالش‌های متنوعی که با آن روبرو هستیم، مهم‌ترین و اساسی‌ترین چالش دنیای امروز تحولات فضای مجازی است و ما باید این تحولات را درک کنیم. به گفته تقی‌پور فضای مجازی امروزه روی حاکمیت‌های ملی اثرات عمیق و گسترده‌ای دارد و حاکمیت فضای سایبر امروز یکی از ابعاد جدید حاکمیت ملی در فضای سایبری است. او همچنین تاکید کرد: حاکمیت دارای سه عنصر قلمرو، شهروندان و سیاست است. بنابراین پیش‌شرط وجود حاکمیت ملی در فضای مجازی برخورداری از قلمرو و شهروندان و نظام است. باید نظام مدیریت فضای سایبر را در مجلس تعریف کنیم وگرنه فاصله‌مان از این قافله جهانی بیشتر و بیشتر خواهد شد. وقتی می‌دانیم افرادی از بیرون فضای مجازی را هدایت می‌کنند، نمی‌توانیم در مقابل آن بیکار بنشینیم. ما نمی‌توانیم مردم را که با فضای مجازی در ارتباط هستند، بی‌پناه رها کنیم. این نماینده تهران همچنین بیان کرد: از آنجا که تمام رفتارهای جامعه فیزیکی به‌طور طبیعی در فضای سایبری هم منعکس می‌شود. مدل مدیریت جامعه فیزیکی هم به‌طور طبیعی در فضای مجازی اعمال می‌شود. البته باید توجه کنیم که این شیوه مدیریت باید متفاوت باشد. حواسمان باید باشد که حاکمیت ملی در آینده به صورت اجتناب‌ناپذیر به فضای سایبری که مردم به صورت فزاینده‌ای به آن اتکا دارند، تسری پیدا خواهد کرد. تقی‌پور در ادامه اضافه کرد: ما نمی‌توانیم مردم را که با فضای مجازی در ارتباط هستند، بی‌پناه رها کنیم؛ چرا که عوامل مسلط بین‌المللی در این زمینه‌ها فعال هستند. به همین خاطر من روی شبکه ملی اطلاعات تاکید دارم. دولت برای توسعه این شبکه اهتمام لازم را به خرج نمی‌دهد. شبکه ملی اطلاعات اجزایی دارد و این اجزا باید در زمانبندی مشخص توسعه یابند. در حالی که از زمانبندی عقب هستند. سیاست‌های اصولی که در زمینه پهنای باند وجود دارد، باید رعایت شوند. او با بیان اینکه در حاکمیت فضای سایبری کشور در اشکال مختلف مانند حاکمیت داده‌ها واطلاعات، حاکمیت فضای فناوری، حاکمیت فضای الکترومغناطیسی در کشور خلاهای جدی وجود دارد، گفت: مجلس یازدهم وظیفه دارد با توجه به آثار چشم‌گیر فضای مجازی در تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی و لزوم بهره‌مندی از فرصت‌های ناشی از آن در جهت پیشرفت همه‌جانبه کشور و ارایه خدمات گسترده و مفید به اقشار گوناگون مردم و گسترش و عمق‌بخشی به اقتصاد دیجیتال دانش بنیان وبرنامه‌ریزی همه‌جانبه برای بهبود شرایط کسب‌وکارهای مرتبط با فضای مجازی به سرعت قوانین لازم در این حوزه را تدوین کند.
