در شرایط فعلی جهانی، بیش از اینکه جنگ نظامی مطرح شود، جنگ نرم مطرح است و یکی از راه‌های قدرت گرفتن یا ضعف در این فضا، جنبه اقتصادی است. این روزها یکی از مهم‌ترین ابعاد پیشرفت اقتصادی در جهان، اقتصاد دیجیتال و فعالیت کسبوکارهای نوپا و پلتفرم‌هاست. در ایران هم با وجود تمامی مشکلات و حتی تحریم‌ها، کارآفرینان عرصه فناوری به‌خصوص در چند سال گذشته، وارد رقابت جهانی شدند و این درحالی است که به اعتقاد نایب‌رییس کمیسیون اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال اتاق بازرگانی تهران، با ادامه روند قوانین دست‌وپا گیر دولتی و نگاه بسته به کسب‌وکارها، برندهای ایرانی عرصه را به بخش خارجی واگذار می‌کنند و بدین‌ترتیب، تمامیت ارضی کشور هم به مخاطره می‌افتد.
فرزین فردیس نایب‌رییس کمیسیون اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال اتاق بازرگانی تهران، در نشست «تأثیر کرونا در کسبوکارهای نوپا»، با بیان اینکه کرونا بحرانی در سطح جهانی است و فقط مربوط به کسبوکارهای نوپا نیست بلکه کسبوکارهای بزرگ را هم در نوردیده، گفت: «آخرین پیش‌بینی‌های منتشرشده توسط بانک جهانی و سازمان بین‌المللی پول، تأثیر شیوع کرونا را نزدیک 4/9 درصد رشد منفی در کل دنیا برآورد کرده است. مصرف‌کنندگانی که تا دیروز خیلی سخت رفتار خود را عوض می‌کردند، ناگهان، در کانال‌های کسب اطلاع، خرید و توزیع عضو شده‌اند. کسبوکارهای متعددی در حوزه استارت‌آپی مثل گردشگری حدود 90 درصد از گردش مالی و مشتریان خود را از دست دادند و در مقابل کسب‌وکارهایی که در حوزه‌های توزیع خرد، فروشگاه‌های آنلاین، سرگرمی و آموزش بودند رشد بسیار بزرگی را تجربه کردند. مجموعه این تغییرات، اعم از آنچه در رفتار مصرف‌کننده و زنجیره تولید و توزیع که اتفاق می‌افتد، دو مقوله در حال رخ دادن است. بخشی از این تغییرات گذرا و میراست ولی بخشی از این تغییرات پایدار بر جای خود باقی خواهد ماند. نباید تمام این تغییرات را دایمی دانست و باید بخش ثابت و ماندگار را از بخش گذرا تفکیک کرد. در این صورت است که پیش‌بینی کردن، برنامه‌ریزی و ایجاد یک برنامه عملکردی مناسب برای کسبوکارهای کوچک و بزرگ قابل تحقق‌تر است.»
کسبوکارهای نوپا در کشور ضعیفند
فردیس با بیان اینکه کسبوکارهای نوپا در کشور ضعیف هستند، گفت: «البته دلایل متعددی برای آن وجود دارد و تنها یک عامل، مشکلات را برای آنها رقم نمی‌زند. تحریم یکسری محدودیت‌ها را به وجود می‌آورد که البته یکسری فرصت‌ها را هم به وجود آورده است. بی‌برنامگی‌ها و اختلافات داخلی می‌تواند به این ضعف دامن بزند. یکی دیگر از دلایل ضعیف شدن کسب‌وکارها فرهنگ مدیریتی ایرانی است. بنگاه‌های اقتصادی ما از نظر مدیریتی و توان انسانی اصلاً آمادگی روبرو شدن با چنین بحرانی را نداشتند. مثلی هست که می‌گوید اکثر افراد تا زمانی که اولین مشت را در رینگ نخورده‌اند، برنامه عملیاتی برای انجام کارها دارند ولی با اولین مشت متوجه می‌شوند که برنامه درستی ندارند. این اتفاق در اکثر کسب‌وکارها وجود دارد و طبق تحقیق اکسنت چیر، 71 درصد بنگاه‌های اقتصادی در 100 کشور جهان هیچ برنامه‌ای برای مواجهه با کووید-۱۹ نداشته‌اند و تنها هفت درصد بنگاه‌های اقتصادی جهانی برنامه‌های اقدام عملکردی برای مقابله با شرایط بحرانی داشته‌اند. درسی که از بحران کرونا گرفتیم این بود که بسیاری از درس‌آموخته‌های ما تنها روی کاغذ قابل‌اجرا است و باید توان و مهارت برنامه‌ریزی چابک‌تر و دینامیک‌تر را داشته باشیم، باید به سراغ مجموع برنامه‌هایی برویم که حالت پویا دارند و دایم بتوان دید که طی یک ماه آینده چه اتفاقی می‌افتد که لازمه آن چابکی سازمانی و توان مدیریتی است. مدیران و سرمایه‌گذران اصلی در سازمان باید به این اعتقاد داشته باشند که دنیا مداوم در حال تغییر است. این تلنگر باید بیش از هر چیز به ما یاد بدهد که به سمت برنامه‌ریزی دینامیک برویم.»
فردیس با بیان اینکه با توجه به گذرا بودن برخی اتفاقات هنوز زود است در مورد اینکه چند درصد بنگاه‌های اقتصادی در دوره شیوع کرونا زیان‌دیده‌اند صحبت کنیم، گفت: «در حوزه گردشگری استارت‌آپ‌ها ضرر و زیان زیادی دیده‌اند ولی نباید فراموش کنیم که به‌واسطه همین محدودیت‌هایی که با آن روبرو بوده‌ایم یا همان ضربه‌های کوچکی که قبلاً خورده‌ایم، خودمان را برای مشت بزرگ آماده کرده‌ایم و برخلاف بنگاه‌های بزرگ دنیا سریع‌تر می‌توانیم برای تطبیق با شرایط جدید آماده شویم.» نایب‌رییس کمیسیون اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال اتاق تهران با بیان اینکه سطح بنگاه‌های مختلف واکنش به کرونا متفاوت بود، اظهار کرد: «بنگاه‌های اقتصادی زیادی سعی کردند در کوتاه‌مدت منابع جدید درآمدی برای خود ایجاد کرده تا از این بحران عبور کنند. درگذشته یکی از ویژگی‌های بنگاه‌های اقتصادی تمرکز برای پاسخ‌دهی به نیاز مشتریان بود تا بتوانند رشد کنند، امروز دیگر کلمه تمرکز رمز عبور از شرایط نیست. بلکه باید به این توجه داشت که چگونه می‌توان درآمدهای کوتاه‌مدت برای بنگاه ایجاد کرد تا نیروی انسانی باارزشی که برای آموزش آن هزینه شده حفظ کرد و بعد بتوان به مسیر ارزش‌آفرینی بازگشت.»
هزینه‌های بالای قطعی اینترنت
نایب‌رییس کمیسیون اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال اتاق بازرگانی تهران با اشاره به قطعی هشت‌روزه اینترنت در سال گذشته گفت: «همان زمان اتاق بازرگانی مطالعه‌ای انجام داد که هزینه مستقیم و غیرمستقیم قطع اینترنت برای کسب‌وکارها و فضای مجازی چقدر است و نتیجه آن را هم به تمام ارگان‌ها و نهادهای تصمیم‌گیر کشور ارسال کرد تا برای دفعات آتی که قرار است چنین تصمیمی گرفته شود، بدانند که فقط حسن‌های قطع کردن نیست بلکه هزینه‌های زیادی به کشور تحمیل می‌شود و عده زیادی از مردم را ناامید می‌کند و جوانانی که اینترنت برای آنها حکم هوا را دارد، به‌جای اینکه دلگرم باشند و کار کنند به مهاجرت فکر می‌کنند. کسانی که در این حوزه کار می‌کنند باید برخی موضوعات را در ذهن داشته باشند.
وی افزود:«هر پدیده‌ای حتماً آسیب دارد ولی محروم کردن جامعه از فضایی که اقتصاد دیجیتال را برای ما می‌سازد پاک کردن صورت‌مساله است. هر فردی که قصد دارد جامعه را از اینترنت محروم کند حتماً باید خیر بی‌شماری که در این فضا به مردم می‌رسد را ببیند. در دوران قرنطینه اسفندماه همین فضای مجازی چقدر به کمک کشور آمد و به کمتر کردن رفت‌وآمدها کمک کرد. مردم به‌جای حضور در بانک‌ها از طریق سیستم‌های پرداخت‌های خرد، اینترنتی کارهای خود را انجام دادند. اجبار کرونا باعث شد افراد سالمند زیادی کار کردن با گوشی را یاد گرفتند و از فروشگاه‌های اینترنتی هم خرید کردند و این اتفاقی است که ماندگار می‌شود.» فردیس با بیان اینکه بنگاه‌های مبتنی بر اقتصاد دیجیتال کشور در این شرایط همراه شدند و پرسنل خود را آموزش دادند، ادامه داد: «پلتفرم‌های تاکسی اینترنتی توانستند رانندگان خود را آموزش دهند تا پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند. کاری که دولت به‌راحتی امکان انجام آن را ندارد، پلتفرم‌های حمل‌ونقل کشور به‌راحتی آن را انجام دادند تا زنجیره سلامت کشور حفظ شود.»
قوانین دست‌وپاگیر دولتی
باید برداشته شود
فردیس با اشاره به الگوسازی کارآفرینی برای جوانان گفت: «باید برندهای فاخر ملی داشته باشیم تا جوان ایرانی خودش را باور کند و بداند که می‌تواند کاری را راه‌اندازی کند. جنگ فقط نظامی نیست و جنگ اقتصادی هم وجود دارد. وقتی راه برندی را سد می‌کنیم و جلوی پیشرفت آن را می‌گیریم، کمک می‌کنیم که عرصه را به رقبای منطقه‌ای واگذار کند. جنگ اقتصادی را همین جوانان کارآفرین و پلتفرم‌های ایرانی باید ادامه دهند و نباید اجازه دهیم که در آینده کسبوکارهای مشابه خارجی در این جنگ برنده شوند و در این صورت تمامیت ارضی کشور هم به مخاطره می‌افتد.»
وی خاطرنشان کرد: «با ادامه این نگاه بسته در آینده این برندها عرصه را به بخش خارجی واگذار می‌کنند. واقعیت این است که در عرصه دولتی باید قوانین دست‌وپا گیر برداشته شود. باید محافظه‌کاری را کنار بگذاریم و به گردش اطلاعات شفاف و سریع‌تر بین مردم کمک کنیم. اگر دولتمردی عملکرد خوبی داشته، باید او را به مردم معرفی کنیم و در مقابل اگر دولتمردی وعده‌ای داده و کمتر به آن پرداخته نیز باید معرفی شود تا فضای مطالبه‌گری در کشور به وجود بیاید. تا وقتی‌که مطالبه‌گری، شفافیت و صراحت را در کلام نداشته باشیم اتفاقی در کشور نمی‌افتد.»
وی با بیان اینکه نسل جدید صبر کمتر و مطالبه‌گری بیشتری دارد، تصریح کرد: «وظیفه ما میان‌نسلی‌ها این است که سفیدی‌ها و سیاهی‌ها را به آنها منتقل کنیم. اگر این فضا در کشور شکل بگیرید، اتفاقی بهتری در کشور رقم می‌خورد و اگر سکوت کنیم فردا نسل بعدی نه‌تنها آب و هوایی برای زنده ماندن نخواهند داشت بلکه اینترنتی هم برای دسترسی آزاد به اطلاعات ندارند و بلکه انتخابی مستقل فارغ از تفتیش عقیده، نگاه سیاسی، ایدئولوژیک و جنسیتی خود نخواهند داشت. فقط آب و محیط‌زیست نیست که باید برای نسل بعد حفظ کنیم بلکه وظیفه داریم آزادی بیان و آزادی انتخاب کار را هم برای آنها حفظ کنیم و برای آن بجنگیم.»
