پیام‌رسان‌هایی در کشور راه‌اندازی شدند که می‌توانستند جایگزین تلگرام شوند اما پروژه جانشینی آنها با موفقیت انجام نشد، هرچند برخی کارشناسان همچنان معتقدند پیامرسانهای بومی با انجام برنامه‌ریزی‌هایی می‌توانند جایگزین تلگرام شوند. به گزارش فارس، از ماه پایانی سال ۹۶ بود که زمزمه‌های فیلتر تلگرام در رسانه‌ها و فضای مجازی شنیده می‌شد، تلگرامی که توانسته بود پس از وایبر، انتخاب اکثریت مردم برای جایگزینی به عنوان شبکه اجتماعی باشد. تلگرام یک سرویس پیام‌رسان روسی است که توانسته در کشورهای مختلف جای خود را باز کند و در ایران نیز به عنوان یک پیام‌رسان محبوبیت پیدا کرد، چراکه مردم توانستند در بستر آن، کسبوکارهای خرد و نوپای خود را راه‌اندازی کنند، همین دلایل کافی بود تا دل کندن از این پیام‌رسان برای مردم سخت باشد. با این حال، پیام‌رسان‌هایی در کشور بر پایه مدل‌های نوین شبکه‌های اجتماعی و پیامرسانهای معتبر، ساخته و راه‌اندازی شدند و این پتانسیل وجود داشت که جایگزین تلگرام شوند اما پروژه جانشینی آنها با موفقیت انجام نشد، دلایل مختلفی را برای این عدم جایگزینی، کارشناسان و صاحب نظران حوزه فناوری اطلاعات و جامعه شناسان مطرح کردند که مسوولان باید تمامی این موارد را در نظر گرفته و چاره‌ای برای آن بیندیشند.
در این راستا سید علیرضا آل داود، پژوهشگر فضای مجازی درباره اینکه آیا می‌توان با تلگرام رقابت کرد، توضیح داد: بسیاری از کشورها مانند کره جنوبی، چین و امریکا بیشترین سرمایه‌گذاری‌شان را روی پیامرسانهای بومی خود انجام داده‌اند، مثلا در کره‌جنوبی پیام‌رسان کاکائوتاک، در چین ویچت، در امریکا واتس‌اپ نمونه‌های خوبی در برابر چشمان ما هستند که هم از ظرفیت داخلی استفاده می‌کنند و هم توانسته‌اند به صورت بین‌المللی خدمات قابل قبولی را ارایه دهند و برای کشورشان علاوه بر درآمدزایی، اشتغال‌زایی، تولید بیگ‌دیتا (داده انبوه) هم کنند که در این جنگ شناختی ترکیبی امروز از مهم‌ترین لوازم برای حکمرانی سایبری و تسلط و مدیریت افکار عمومی در دنیا است.» او ادامه داد: «تلگرام مزیت خاصی نسبت به پیامرسانهای داخلی ندارد و حتی برخی پیامرسانهای داخلی مزیت‌هایی فراتر از تلگرام دارند اما نکته‌ای که باعث شده مردم ما فکر کنند تلگرام بسیار قوی است و نمی‌تواند نمونه‌ای داشته باشد، به تبلیغات اشتباه و فراگیری بی‌حساب این پیام‌رسان در سال‌های ۹۴ و ۹۵ برمی‌گردد. جالب اینجاست در آن سال‌ها بسیاری از مردم ما گوشی هوشمند برای داشتن تلگرام خریداری کردند و چون نخستین تجربه حضور آنها در فضای مجازی با تلگرام بوده و نمونه‌های دیگری را ندیده بودند و از آن مهم‌تر با مباحث سواد رسانه‌ای هم آشنا نبودند، این تفکر نادرست در آنها ایجاد شده است. برای مثال در یکی از پیامرسانهای داخلی، چندین بانک مشغول ارایه خدمات هستند و کم‌کم دارند به بسترهای اجرای دولت الکترونیک تبدیل می‌شوند و این یعنی یک شهروند در آینده نزدیک برای بسیاری از فعالیت‌های خود، تنها با نصب یک پیام‌رسان در منزل یا محل کار بدون نیاز به مسافرت‌های شهری می‌تواند آن فعالیت‌ها را با هزینه و وقت اندک انجام دهد.»
آل‌داود درباره نحوه حمایت از پیامرسانهای بومی اظهار کرد: «اجرای صادقانه سند حمایت از پیامرسانهای اجتماعی داخلی یکی از مهم‌ترین راه‌های حمایت از پیامرسانهای بومی است. در کنار آن مدیریت ورود بی‌حساب و کتاب پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی غربی به کشور که تابع قوانین ما نیستند، بستر حملات تروریستی رسانه‌ای، امنیتی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی شده‌اند و متاسفانه به صورت یک‌طرفه در حال تقویت جریان غربگرا در داخل کشور هستند، نیز اهمیت دارد. از طرفی ارایه پهنای باند مناسب و زیرساخت‌های سخت‌افزاری قابل قبول به این پیام‌رسان‌ها، ارایه وام‌های مناسب نه مانند وام پنج میلیاردی که باید ظرف سه سال با شرایط سخت بازگردانده شود، از دیگر راه‌های حمایت از پیامرسانهای داخلی است. همچنین داشتن پیوست رسانه‌ای برای ورود تجهیزات مرتبط با فضای مجازی مانند گوشی، تبلت، تلویزیون، گجت‌های پوشیدنی هوشمند، تجهزات مرتبط با اینترنت اشیاء از دیگر راه‌های حمایت از سرویس‌ها و خدمات بومی در کشور است، به این صورت که وقتی ابزار هوشمندی وارد کشور می‌شود اگر سرویس بومی برای آن وجود دارد، حتما آن شرکت واردکننده موظف شود سرویس داخلی را به صورت پیش‌فرض جایگزین سرویس خارجی کند. به عنوان مثال وقتی موتور جست‌وجوی بومی داریم، باید این موتور جست‌وجو در داخل کشور به صورت پیش‌فرض روی آن ابزار هوشمند باشد یا در بحث پیام‌رسان نیز باید این اتفاق رخ دهد.» وی در پاسخ به اینکه آیا راه‌اندازی کسب وکار‌ها در بستر پیامرسانهای داخلی می‌تواند به فراگیر شدن آنها کمک کند، گفت: «کسبوکارهای نوپا می‌توانند در بستر پیام‌رسان‌ها رشد کنند و هرچه تنوع خدمات در این پیام‌رسان‌ها به خصوص در حوزه‌های مرتبط با مسائل خدماتی اجتماعی و اقتصادی و شهروندی بیشتر شود، قطعا استقبال مردم نیز از آنها بیشتر خواهد شد، وقتی فردی با نصب یک یا چند پیام‌رسان بتواند به اکثر نیازهای روزانه‌اش پاسخ دهد، قطعا به سمت استفاده از این خدمات بومی خواهد رفت اما بازهم باید در نظر داشت که اگر سرویس‌های خارجی که بازار رقابتی بومی در کشور را دچار چالش و بی‌نظمی کرده‌اند، مدیریت نشوند کار برای رشد پیام‌رسان‌ها و دیگر سرویس‌های بومی سخت خواهد شد.»
